Ханз цээжилсэн нь

Өнөөдөр нэг номны гарчиг орчуулах гэж сонин юм боллоо.
Энэхүү `外蒙政教制度考` номны гарчгийг орчуулах хэрэг гараад ханз бүрээр нь тольдвол:
外- гадаад;
蒙- бүдүүлэг, соёлгүй,боловсролгүй,бүрхэг, идэвхгүй;
政- засгийн газар;
教- удирдах;
制度- хяналтын систем;
考-үзэл санаа гэж байлаа. Тэгээд ханзуудаа нийлүүлтэл `Гадаад идэвхгүй засгийн газрыг удирдах хяналтын системийн үзэл санаа` гэж байгаа боловч нэг л ойлгомжгүй байхаар нь хичээлдээ явах замдаа Тайвань найзаасаа асуугаад амжлаа. Гэтэл тэр бүдүүлэг, соёлгүй, боловсролгүй, бүрхэг, идэвхгүй зэрэг байдаг л муухай утгыг илэрхийлсэн ханз нь Монгол гэдгийг илэрхийлдэг байсныг мэдсэнгүй тэс өөр орчуулга хийхээ дөхжэ э. Сургууль орох хүртлээ заавал яагаад ийм утгатай ханзаар Монголыг илэрхийлэх болсын бол, тухайлбал хятад гэхэд 中国-дундад улс буюу бас 中華-гайхалтай гэсэн ханзаар төлөөлүүлэн хоёр янзаар илэрхийлдэгдээ гэх зэргийн зүйлс бодож явлаа. Аз болж ханзны даалгаварт улс орнуудын нэрийг цээжлэх байж таараад онцлон хэдэн улсийн нэрийг авч үзвэл;
1. 米- бэй: будаа- Америк улс (европууд анх тэнд суурьшаад газар тариалан эрхлэн нэг намар маш их ургац авснаас хойш талархлын баяр тэмдэглэдэг болсон гэж дам сонсож байсан учраас Америкийг `будаа`-аар илэрхийлснийг үүнтэй холбоотой юм болов уу гэж бодлоо)
2. 伯- хакү: ахан дүүс-Бразил улс (Өмнөд Америк дахь Португаль хэлтэй ганц улс тиймээс ч НҮБ-н Аюулгүйн Зөвлөлд орох санаатай боловч Испани хэлтэй тивийг төлөөлөн Португаль хэлтэй Бразил боломжгүй хэмээн бусдуудаасаа дэмжлэг авч чададгүй. Ахан дүүс гэдгийг нь Португаль улстай холбон бодлоо. )
3. 露- ро: Орос- хятад ханзны утга нь бол `өлсгөлөн` гэж сонсож байсан юм байна.
4. 西- сэй: Испани- (өрнөд гэсэн утгатай бөгөөд 西暦 гэвэл МЭӨ)
5. 比- хи: Филиппин- (харьцаа, харьцуулалт) зэрэг сонирхолтой үр дүн гарч, ханзны утга нь тухайн улсаа ямар нэг байдлаар нь тодорхойлдог байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрлээ.

Гэвч өөрийнхөө ханзны утгыг бодохоор л дургүй хүрэх шиг болохын.

Анх энд ирээд манай сургууль (Aoyama Gakuin University)-д урд нь монголоос оюутан сурч байгаагүй учраас эхэлж уулзсан хүн бүр л `солонгос уу?` гэж асуудаг бөгөөд `үгүй, монгол` гэхээр зарим нь ч сүйд болоол (япончууд ихэвчлэн), өөр тивээс ирснүүд нь үнэхээр мэдэхгүй байгааму эсвэл мэдэн будилаад байгааму гэмээр `хаа байдаг билээ` ч гэх шиг сонин юм асуухаар нь `хэй, чи дэлхийн түүх мэдэхгүй байж яаж яваад Олон Улсын Харилцааны мэргэжил сонгочихдог байнаа` гэмээр л болдог байлаа. Нэг удаа Золоогийн ангийн нэг оюутан `тийм улс байдыму, та нар тэгвэл мориор сургуульдаа явдаг уу` гээл олны өмнө сонин байдалд оруулаад гэчихсэн орой нь жаахан бухимдчихсан ирсэн. Харин одооноос энэ байдал гайгүй болж байгаа.

...Хүн амьдарч буй нийгэмдээ уусдаг бөгөөд гаднаас л харахгүй бол тэр бүр хар цагаан зүйлийг нь олж хараад шийдвэртэй алхам хийж чаддаггүй юм болов уу гэх бодол хааяа төрдөг бөгөөд улс орнуудын нийгмээ шинэчлэгчид ихэвчлэн л гадаадад ямар нэгэн хэмжээгээр боловсорсон хүмүүс байх шиг. Жишээ нь: Махатма Ганди, Хятадын Сун Ятсен болон манай 90-ээд оны ардчиллыг өрнүүлэгчид гэх мэт. Дээрхийг бичсэний учир нь: хүн гадны шахалтанд орж, бусадтай харьцуулагдах тусам болж бүтэхгүй байгаа зүйлсээ бодитоор хардаг, тийм байдлаа үнэхээр өөрчлөхийг хүсдэг л юм байна. Бас харь элгийн хүмүүстэй хамт байх тусмаа илүү үндсэрхэг үзэлтэй болдог бололтой.