V/17-V/23

Долоо хоног бүрээ бичиж байх гэсэн маань завгүй гэдэг шалтгаанаар 2 долоо хоног завсарлачихсан ч үргэлжлүүлж байна.
Энэ өнгөрсөн долоо хоног мөн л гоё үйл явдлаар дүүрэн байсан бөгөөд тоймлон оруулвал доорхи болно.
1. 2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойд зориулан гаргасан нэгэн номыг нухацтай үзэж сонирхолтой судалгаа хийх санаа төрсөн. Энэ ном нь дипломат харилцаатай бүх (БНХАУ-аас бусад) орнуудын төрийн тэргүүд болон нөлөө бүхий хүмүүсээс ирсэн мэндчилгээг эмхтгэсэн ном юм билээ.
2. 3-р курст ганцхан семестр МУИС-ийн ГХСС-аас ирж Япон орон судлалын хичээлийг орж байсан одоогоор Их наран улсад судалгааныхаа ажлыг үргэлжлүүлж буй хүндэлж, үлгэр жишээ авч явдаг багшаас маань доорхи захиа ирж маш их баярлахын зэрэгцээ улам л их хариуцлага ноогдож байна гэдгийг дахин ойлгосон.
Chimedtseren sain baina uu?
Hicheel nom asuultgui ondor bizdee. Odoo udahgui togsloodoo, tsaash suraltsahuu?
Chamaig diplom bichihee bolihod uneheer ih haramssanshuu ooroo ih buruutai yum shig l sanagdaj dotoroo chamaig hairlaj bailaa. Ih sain huuhed hairan yum gej bodood. Tegehdee yah ve chamd zondoo saihan ireedui baigaa. Hamgiin ih taalagdsan yum bol busad huuhduudees yalgardag zan geh yumuudaa, ter bol chinii uzel bodoldoo unench, yumiig nuhdag chanar. Bi chamd helnedee gej boddog yum. Yamar ch ued hun huneeree baina gedeg ih erhem unet zuilshuu, yalanguya hun evderch baigaa ued.
Deer sanaj baina uu? bie daaltaa hamgaalj chadaagui hotsrood, tegehd chi nadaa helj baisandaa bagshaa dun ni hamaagui, tand hiisenee hamgaalah gesen yum gej!
Ih sain chanar. Magadgui chamaas bi bas ooriinhee zaluu baisan ueiin yumiig harsanshuu.
Odoo surguulia togsloo ch gesen holbootoi baigaarai, yamar ch yumiig itgeed asuuj zovloj bolnoshuu
Za erhem shavidaa hamgiin sain saihan buhniig husye!

Dashdelegiin DASHDULAM

3. Д. Баярхүү элчин сайдын “БИ – миний амьдралын тойрог” номыг уг нь хурдхан уншаад ойлгосноо товчлоод, ойлгоогүйгээ асуух даалгавартай байтал юм юм руу үсчсэн би гэж санасныхаа хэмжээнд ахицтай явж өгөхгүй л байна. Гэхдээ явж байгаа явж байгаа.
4. Дэлхийн мэдээнээс ойлгосон зүйлс: Вашингтонд 1 сарын турш үргэлжилж буй Цөмийн зэвсгийн талаархи чуулганаар Ойрхи Дорнодыг цөмийн зэвсэггүй бүс нутаг болгох талаар ярилцсан хэдий ч мөрөөдөл төдий юм шиг ээ. Учир нь, энэ удаагийн чуулганд Израйль улс Цөмийн Зэвсгийг Үл Дэлгэрүүлэх Гэрээнд нэгдээгүйн улмаас уригдаагүй, Ираныг эрчим хүчний зориулалтаар уран баяжуулж байгаа гэх тайлбарыг ойшоохгүйгээр улам ч эдийн засгийн хоригоо чангатгахыг шаардсаар, нөгөөтэйгүүр Израйль дээрхи гэрээнд нэгдчихвэл АНУ-аас улам ч их зардал хохирол гарч магадгүй гэсэн шинжээчдийн дүгнэлт зэргээс үүдэн дараа жилийнхээ хуралдаанаар талуудыг хэлэлцээний ширээнд суулгаж уг асуудлаа эхлэх байх гэсэн хүлээлттэй үлдэж байх шиг.
Мөн Солонгосын хойгийн байдал дайн гарах шатанд хүрчээд нэлээд хэцүү л байх шиг байна. Хойд Солонгос Өмнөд Солонгосын байлдааны хөлөг онгоцыг живүүлсэн нь нотлогдсон ч цөмийн зэвсэгтэй ахан дүүсдээ АНУ-ын 38000 цэргийг байрлуулсан Өмнөд Солонгос цохилт өгч зүрхлэхгүй байгаа учраас асуудлыг намдаан бүдгэрүүлэхийг л хүсч байна. Миний ойлгосноор нэг үндэстнийг дайсан болгосон гол буруутнууд нь хүйтэн дайны туршид ЗХУ болон АНУ харин 80-аад оны сүүл 90-ээд эхэн үеэс ОХУ өөрийнхөө эдийн засгийг хурдан хөл дээр нь босгохын тулд хэтэрхий өрнөдийн хөгжингүй орнуудыг түшиглэн хуучин түншүүд тэр дундаа гол холбоотон Хойд Солонгосыг алаг үзэж байгаа мэт Өмнөд Солонгостой учиргүй дотносон нь тэдний гэдэнг хөдөлгөсөн.
Мексикийн буланд нефьт асгарснаас шалтгаалаад тэндэх ордыг ашиглах зөвшөөрлийг өгсөн гэсэн утгаар Америкийн ерөнхийлөгч Барак Обамагийн нэр хүнд нэлээд унаж байх шиг.
Тайланд, Киргизстанд мөн л байдал тогтворжихгүй л байгаа бололтой.
5. Эр зоригийг нь үнэлж хааяадаа түүн шиг анхны Монгол эмэгтэй болно гэж ч мөрөөддөг хүнтэйгээ холбоо барьж төгссөн сургуульдаа ирж явсан газар, туулсан бэрхшээлийнхээ сургамжийг хуваалцах зөвшөөрлийг авч чадсандаа маш их баярласан болохоор хар хурдаараа захирал дээр гүйж орон түүнтэй уулзах цагийг товлоод, хичээлийн хуваарь шалган ангиа зохицуулж Баасан гарагийн 2 цагаас захиралтай уулзчаад 2.30-аас 407-д оюутнуудад лекц уншихаар болсныг дуулгачаад, ажил руу орж зараа гялалзуулж гаргачаад дээд доод давхраар хэдийг наачаад орж ирээд тайванхан харж байтал МЭДЛЭГ ба ТҮҮНИЙ гээд ХҮЧ гэдэг нь хэмжээг нь томруулснаас болоод алга болцныг анзаараагүй байгаа юмдаа. Дахиал гадаахуудаа хуулж хогийн сав руу чихчээд нягталж нягталж гаргалаа гэтэл нэрийг нь Ж. Золжаргал гээд андуурснаа ер анзаараагүй байсныг фейсбүүк дээр нэг хүн анхааруулснаар мэдсэн ч өөрөөс нь үнэнээ хэлж л уучлал гуйхаас өөр аргагүйгээр оройтсон байсан.
Энэ мэдээг түүний аялалыг маш их дэмждэг байсан одоогоор Энэтхэг улсад судалгааны ажлаа үргэлжлүүлж байгаа манай сургуулийн захирал доктор профессор Н. Алтанцэцэг багшдаа дуулгатал доорхи захиа ирсэн юм.
Сайн байна уу? Чимэдцэрэн
Багшдаа мейл бичсэнд баярлалаа. Амайг эх орондоо эсэн мэнд эргэж ирсэнд баяр хүргэе.Та нарын уулзалтанд амжилт хүсье.Амайг үзсэн харсан зүйлээрээ ном бичээсэй гэж багш нь хүсч байна. Та нар ч үзсэн харсан зүйлийг нь сонирхож, Монгол орон аль хэмжээнд байна вэ гэдэг асуултын хариуг сонсоорой. Би ч олон оронд очсон. Одоо ч Энэтхэгт байхад монголчууд бид дэлхийд бахархах түүхтэй юм гэдгийг улам бүр ойлгодог юм. Бид энэ их хувь заяаныхаа бүрэн эрхт эзэн нь байхын тулд эрдмээр зэвсэглэх хэрэгтэй юм байна шүү гэдгийг дахин сануулъя. Та нарын төгсөлтөнд амжилт хүсье.

Алтанцэцэг Багш нь
Дэли хотоос мэндчилж байна

За тэгээд Ж. Золбаяр буюу Амайгийн “МЭДЛЭГ ба ТҮҮНИЙ ХҮЧ” лекц гоё байсаан гоё байсан. Түүний явуулах зуны 9 цуврал лекцэнд нь хамрагдаад мөрөөдлөө зорилго зорилт болгоно л гэж бодож байгаа.
6. Өдөр талбайгаар явж байтал М.Ганбаатарын “Нэгэн удаа Монголд” номын нээлт орой 8-с болно гээд тайз хөгжмөө засаад гайгүй DJ нар ирнэ гэсэн байсан болохоор сургууль дээрхи ажлаа дуусгачаад орой Ононтойгоо уулзангаа очтол задгай биш байсан. Гэхдээ маш их хүн цугласан нь гадаа цаг агаар сайхан байсантай холбогдсон байх. Тэндээс Онон маань найз залуугаа тосохоор цаашаа яваад би наана нь хөгжим сонссон шиг зогсож байтал нэг залуу ирээд утас руу дохиод өг гэхээр нь залгаад өгтөл хэдхэн минутын дараагаас миний утас байсийнма чиний дугаарыг авахгээд тэгсийн гээд инээдтэй ч юм шиг одоогоороо л мэссэж бичээстэй байхийн.
7. Хагас сайнд сургуулиар орж нэг тойм лекцэнд суучаад Монгол-Япон төвөөс зохион байгуулдаг цуврал лекцүүдийн энэ удаагийнх нь “Монгол хэл ба Монгол бичиг” нэртэй байсан учраас дуртайяа очсон. Өөртөө үлдээснээ хуваалцвал: Хүний сэтгэхүйн зэвсэг, харилцааны гол хэрэглүүр болсон хэл бичгээ эрхэмлэж явах нь үндэстэн оршин тогтнохын суурь юм. Монгол хэл нэн эрт цаг буюу 1 сая орчим жилийн тэртээ үүссэн гэдэг нь археологийн судалгаагаар батлагдсан. 13 зууны үед бол монгол хэл одоогийн англи хэлний адил нөлөөтэй байсан. Одоогийн байдлаар монгол хэлээр 10 сая орчим хүн ярих боломжтой гэж үздэг ч ихэнх нь тухайн эзэн улсынхаа хэлний нөлөөнд ороод бүдгэрч байх шиг байна.
1204 онд Чингис хаан монгол бичгийг төрийн бичиг болгосноос хойшхи гол гол дурсгалууд гэвэл: Их засаг хууль, Нууц товчоо, Чингисийн чулууны бичиг /1225, Оросын Санктптербург/, Гүег хааны тамганы дардасны бичиг /1246, Ромын Папад явуулах захидалд дарсан тамга бөгөөд одоо эх нь Ватиканд байдаг/, Ил хаан Өлзийтөөс Францын Гоо Филиппт илгээсэн захидал /1305, дэлхийн энх амгаланг тогтоох гэсэн агуулгатай байсан/.
Бидний хэрэглэдэг кирилл бичиг гол авиан бичиг харин МОНГОЛ БИЧИГ нь сэтгэхүйн илэрхийлэл буюу язгуур үг нь тухайн нэрлэж буй зүйлээ төгс илэрхийлдэг учраас амьтай бичиг юм. Мөн үүнийг Амай лекцэн дээрээ хэлж байсан юм. Бас 10 жилд байхад манай монгол хэлний багш “кирилл бол үгүй үгүй гэж бичдэг уншдаг байхад монгол бичиг зөв зөв гэж дээрээс доошоо явдаг” гэж байнга хэлдэг байсан юм.
Тэгээд Чоймаа гуай манжийн үеийн дурсгал ярьж байгаад тухайн үед Манж Чин Улс ямар нэгэн албан бичиг үйлдэхдээ Манж-Монгол-Төвд-Хятад гэсэн дараалалтай бичдэг байсан бол VII Далай ламд Манжийн хаанаас өгсөн алтан тамганд Монгол-Манж-Төвд-Хятад гэсэн дараалалтай байсан нь Монголчуудыг хэрхэн авч үздэг байсан нь харагддаг гэж яриад манжуудын талаар залуучууд зөв мэдлэг ойлголттой болох нь зүйтэй гэсэн.
Монгол бичиг судлах шаардлага байна уу гэсэн багшийн дүгнэлт:
1. Монголчуудыг бусдаас ялгах онцлогтой бичиг
2. Монгол хэлний хэл зүйг үргэлж сануулах ач тустай
3. Амьтай бичиг – үг бүр нь утга төгс
4. Чухал чухал түүхэн дурсгалуудыг судлахад ач холбогдолтой
Монгол бичгэнд тохируулан хөрвөх програмуудыг хийсэн учраас онлайн хэрэглэхэд ямар ч асуудалгүй болсон тул хэрвээ өчүүхэн төдий л сэтгэл байх юм бол эх бичгээ сэргээх боломжтой байна.

Хийж чадаагүй буюу өөртөө муу дүн тавихаар зүйлс байнаа байна: сургалтандаа 3 хоног явж чадалгүй багшаасаа чөлөө авсан, Зөгийн жиргээ нэвтрүүлэгтээ гэнэтхэн бие өвдсөний улмаас очиж чадаагүй, нухацтайхан барьж аваад уншсан юм алга. Дахиж давтахгүй ээ давтахгүй.