4 сарын 18

Өнгөрсөн сүүлийн гурав дөрвөн жилүүдээ эргэн бодоход үнэхээр маш хурдан мөртлөө дурсах дурсагдах зүйл ихтэйгээр ёстой л галзуу барын аманд нэг хийгээл нэг аваал гэдэг шиг л эрч хүчтэйгээр сайхан өнгөрөөжээ эдгээр өдрүүдээс хамгийн дурсгалтай нь бодоод байхнээ 4 сарын 18 хэмээх өдөр тодрох юм шиг санагдсан учраас яагаад чухал номенацид шалгарчихваа гэдгийгээ шударгаар бичсэн нь ер нь зүйтэй байх аа.
Одоогоос дөрвөн жилийн өмнөх буюу 2005 оны 4 сарын 18-ны өдөр анх удаа эгчийнхээ нулимсыг дуслуулан сургаалийн үгс сонсож байжээ. Яагаад гэхлээр би гэдэг хүн сургуулиа хаячихсан байсан тул хоёрдугаар семестр эхлэнгүүт гэрийнхэндээ мэдэгдэхгүйгээр дахин конкурс өгөхийн тулд Хүмүүнлэгийн дотуур байранд ороод шалгалтандаа бэлдхийнхээ хажуугаар ойр зуурынхаа хэрэглээний мөнгөө олохын тулд нэг рестаронд угаагчаар ажиллаж эхлээд байсан үе. Тэхэд юм гэдэг учиртай ч байх шиг тухайн үеийн тэр ажиллаж байсан газар япон эзэнтэй, зохион байгуулагч монгол эгч японоор ус цас шиг, орой 12 цагт тараад ажилчдаа нэг машиндаа суулган хүргэж өгдөг байсан бөгөөд явж байхдаа тэр хоёр японоор инээж хөхрөөл яриал байхад япон хэл сурах юмсан хэзээ эд нар шиг болох болдоо гэж бодож байсан шүү. Тийнхүү ажиллаж байхдаа өрөөнийхөндөө “би сургуулиа солих гээд дахин шалгалт өгнө харин одоо ажил хийж байгаа харин гэрийнхнээс хэн ч мэдээгүй, хэлж чадахгүйл байна, нэгмөсөн хэлэхгүй байж байгаал хүссэн сургуулийнхаа томилолтыг авчаал очих бодолтой” гэхээр тэд маань чи ёстой зоригтой өөртөө итгэлтэй байна шүү гэсэн дэмжих болгоомжлуулахын завсар сануулаал хэд хонож байтал нэг орой ажлаасаа иртэл Бямбаа эгч :
– яанаа баларсаан
- яасан?
- эгч чинь түрүүхэн ирээд чамтай уулзи гэхээр нь ам алдаад ажилдаа явчихсан гээд хэлцэн яанааа а
- тэгээд юү гэж байна?
- юун ажил гээл чамайг хурдан ирж уулз гэж байлээшдээ гэнгүүт л толгойд юү гэж хэлнээ гэсэн л асуулт зурсхийж байгаа юм л даа. Гэтэл маргааш өглөө эрт байрны жижүүр чамайг хүн дуудаж байна гээд гартал эгч майр ууртай зогсож байна а. Тэгээл сургаалиа айлдцандаа. Гэхдээ эгчийнхээ миний л төлөө гэсэн сэтгэлийг нь дусаж буй нулимс, хэлж буй үгнээс нь маш сайн ойлгосон учраас хэдийгээр өдөржингөө ажлаа хийн ядарч байсан ч тэглээ гээд надад алдах эрх байхгүй шүү гэдгээ далд ухамсартаа гүн бат суулгаж өгөн байнга өөртөө сануулж байсан учраас өглөө 5 гэхэд л босоод хичээлээ давтсаар амжилттайгаар хүссэн сургуульдаа орсондоо хүн үнэхээр хүссэн зүйл рүүгээ бүхийл зүрх сэтгэл оюун ухаанаараа тэмүүлж чадах л юм бол гарцаагүй авдаг юм шүү гэдгийг ойлгосон.
Гурван жилийн өмнөх 2006 оны 4 сарын 18-ны өдөр: тодхон үлдсэн дурсамж болохоор Богд ууланд гарч мод тарьж байсан. Магадгүй мод тарих нэрээр салхинд гарч спиртнийхээ дутагдлыг нөхөх зорилготой байсан гэхэд хилсдэхгүйдээ хэхэ. Анги бүрт оюутных нь тоогоор үндсүүдээ хуваагаад өгчихсөн учраас эхэндээ ч овоо үнэнчээр лаг л газраа хэмжээнд нь ухаал үрээ суулгаал булаал услаал явж байснаа сүүлдээ бушуухан дуусган найраа эхлэхийн тулд пармаалдах гээч болсондоо. Одоо нэг очиж үзэх юмсан яасан бол үнэнч суулгасанууд маань ургаа бол уу ...
Хоёр жилийн өмнөх 2007 оны 4 сарын 18-ны өдөр: Энэ өдөр миний хувьд үнэхээр маш сайхан гайхалтай өдөр болж өнгөрсөн юмдаг. Юу гэхлээр, 4 сарын 18 бол агуу эрдэмтэн, дипломатч Дүгэрсүрэн агсны хорвоод мэндэлсэн өдөр учраас энэхүү эрдэмтний 80 насны ойг нь Гадаад Хэргийн Яам, Олон Улсын Харилцааны Сургууль болон ар гэрийнхэн нь хамтран тэмдэглэн өнгөрүүлэх арга хэмжээний нэгээхэн хэсэгт нь “олон улсын харилцааны чиглэлээр суралцаж буй оюутнуудын дунд энэхүү мэргэжлийг сонгосон учир шалтгаан” гэсэн ерөнхий сэдвийн доор эссе бичлэгийн уралдаан зарлагдан өчнөөн хоносон юм билээ. Яагаад ингэж хэлж байна гэхлээр шатаар буух бүрт л хоёр давхарт нэг хүний зурагтай А3-аас арай бага дээр нь юм бичсэн самбар харагддаг ч хүний урманд очиж сонирхох хүсэл төрөөгүй л явсан байх. Тэгээд нэг өдөр захирлын туслах Өнөрөө эгч төлбөрийнхөө үлдэгдлийг барагдуулах талаар дуудаад гээд ортол –төлбөрөө хэзээ гүйцээх үү?, - харин тиймээ, би шалгалтуудаасаа өмнө өгнө л гэж бодоол явна” гэтэл “эхний байр нь бүтэн жилийн сургалтын төлбөрийн шагналтай эссений уралдаан байгаа гэнгүүт нь гараад хартал сүүлчийн хугацаа нь өнөөдөр л дуусах болохоос сэдэв нь ч сэтгэлд багтаж байна шүү. Гэтэл Өнөрөө эгч: - хэрвээ чи бичнэ гэвэл одоо намайг явахаас өмнө авчирч өгч болно.
- Одоо цаг хэд?
- 4 болох гэж байна.
- Тийм үү, яана а, аа за за би одоохон.
Тэгээл дээшээ хар хурдаараа гүйж оронгуутаа л хоёр бичгийн цаас үзгээ аваал “ Хүн-өөдөө тэмүүлэхийн хэрээр өндөр болдог” гэсэн гарчгийн дор толгойд буусан бүхнээ л үгээр дүрслэн аваачаад өгтөл “зарлагдаад хэдэн сар болж байгаа уралдаанд ийм ноорог хураалгавал хүндлээгүй бөгөөд үл тоомсорлосон хэрэг болно байх тиймээс чи маргааш өглөө шивээд намайг ажилд ирэнгүүт оруулаад ир” гэхлээр нь баярласан гэж-тухтайхан унших завшаан олдсонд. Орой очоод шивэхэд засвар ч нээх байсангүй. Тэгээл өгчихсөн.
Харин энэхүү өдөр тухайн үйл ажиллагаатай холбогдуулан манай мэргэжлийн чиглэлийн хүмүүс ирж Дүгэрсүрэн гуайтай холбоотой дурсамж мөн чухал сонирхолтой сэдвүүдээр илтгэл яриа өрнүүлэх байсан учраас түүнийг сонсох зорилготойгоор очоод байтал эссений дүн зарлах мөчид 1-р байр “Хүн- өөдөө тэмүүлэхийн хэрээр өндөр болдог” гэж зарлах агшинд чихэндээ итгэхгүй ч байх шиг, үнэхээр сюрприз гэж л тийм мэдрэмж төрүүлдэг болов уу гэмээр. Тийнхүү хоёр цагийн бичлэгээрээ бүтэн жилийн төлбөрийн асуудлаа шийдэж чадсандаа өөрөөрөө хоёрдахь удаагаа бахархан, чи чин сэтгэлээсээ хүсэх л юм бол юуг ч хийж чадна хэмээн далд ухамсартаа дахин сануулсаан.
Нэг жилийн өмнөх 2008 оны 4 сарын 18-ны өдөр: Азийн Физикийн Есдүгээр Олимпиадыг Монгол Улс анх удаа зохион байгуулахаар болсны дагуу оролцогчид болох Казакстаны хүүхдүүдийг Чингис хаан онгоцны буудлаас тосч байсан өдөр. Би энэхүү олимпиадын туршид Вьетнамын багийн хөтчөөр явах үед маш хөгжилтэй зүйлүүд тохиолдсоноос цухас дурдвал: халуун орноос ирж байгаа юм болохоороо тийм хүйтэн гэж санаагүй байх бүгд сандаалтай ирчихсэн. Гэтэл бас энэ үеэр тэнгэр муухайраад л цас мас ороод л тавгүй л байсан ч тэдний хувьд анхны цасыг Монголд үзлээ гээл тоглож гүйгээл, Тэрэлжид дагтаршсан цасаар байлдаж энэтэр, болж авсандаа тэдний хувьд. Өөр нэг манай талаас нүүр улайсан зүйл гэвэл: Нээлтэн дээр Боловсролын Сайд байсан Болормааг англиар мэндчилгээ унших үед арайчдээ л гэж бодсон. Тэд оролцогч хүүхдүүд бүр шоолж дооглоод л ... аливаа юмны анхны сэтгэгдэл гэгч нь л гүн гүнзгий нөлөөлдөг учраас монгол улсын талаархи ойлголтгүй байсан тохиолдолд бол үнэхээр цаашдаа бодууштай л юм билээ. Ийнхүү 10 хоног үргэлжилсэн олимпиад Хятад улсын баг тэргүүлж, манайх дошин дээрээ хэдий ч ганцхан хүрэл авсан нь нөгөө нээх хамгийн ухаантай нь гээл гайхуулдаг цээжээ дэлддэг нь яасан бээ л гэж бодогдсон.
Энэ үеэр миний хувьд давхар баяртай мэдээ сонссон маань Оюутан солилцоогоор Япон явахаар болсон гэдгийг Гадаад Харилцааны Хэлтсээс мэдэгдсэн явдал.
2009 оны 4 сарын 18-ны өдөр: Бямба гараг бөгөөд тэнгэр хангай ч сайхан байсан болохоор гадуур жаахан алхан, Нарантуул ч ороотохсон. Ийнхүү элдвийг ажиглан явж байхад яагаад ч юм ихэвчлэн миний үзэл бодолтой зөрчилдсөн, ганцхан миний гэлтгүй хувь хүний эрх чөлөөнд аймшигтайгаар халдсан үйлдлүүд л ажиглагдаад өөрийн эрхгүй л духны хооронд үрчлээс суучихгээд хэцүү юм аа. Жишээ нь: замаар яаж, хэрхэн, хэзээ нь, хаагуур нь гарахаа ерөөсөө ойлгохгүй байна. Ногоон гэрэл асахыг хүлээж байгаад тайванхан шиг алхаад гарах гэхлээр машинууд нь цагаан шугамаа дайраал зогсох аядана (зогсож байгаа нь их юм), жолоочууд нь өөрсдөө явах зайгүй болгон зам хааж зогсчихоод элдвээр хэлж дуудан доромжлох, усаар шүрших, орилж цочоох гээл үнэхээр хэлэх үг олдмооргүй. Эгчтэйгээ явахлаар хөтлөөл гүйхгээд байдаг. Миний хувьд бол яагаад яагаад яагаад? би гэрлээрээ гарч байхад ямар нэгэн гэмтэл учруулвал хэний буруу байхыг үзмээр байдаг. Ийнхүү аль ч талаасаа араатан аятай болчихсон. Бас нэг дургүй хүрдэг зүйл гэхлээр: хүний бие болон аливаа зүйлд ямар ч хяналтгүй юм шиг хүрдэг, мөн ямар учиртайг мэдэхгүйч хөгшин залуу эр эм гэлтгүй хүнийг цоо ширтээл хардаг, хоорондоо ярилцдаг, инээдэг явдал. Миний баримталдаг зарчмаар бол тухайн бие хүн өөртөө л таалагдаал явж байгаа юм чинь түүний юу өмссөн зүүсэн нь ёстой хэнд ч падгүй л баймаар юм. Ийм сонин материаллаг өнгө харсан сэтгэхүйтэй учраас хэн нэгэнд таалагдах гэсэн хандлагатай, таалагдаж тал засахын эхний алхам нь өнгө зүс учраас энэхүү хэрэгцээгээ хангахын тулд хялбар аргаар мөнгө олох- залуу охид, залуусын энэ хүслийг нь ч уба, ажаа нар нь мэддэг болчихсон бололтой юм шиг монголчуудын сэтгэхүйд бол эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хооронд жирийн найз гэдэг ойлголт байхгүй бололтой.
Хэдийгээр энэ жилийн энэ өдөр үзэл бодлын зөрчилдөөн дунд өнгөрөөсөн ч дараа дараагийн энэ өдрүүдэд маш сайхан гэгээлэг бичлэгтэй байна гэдэгтээ өөртөө итгэж байна.

Эрх чөлөө, дур зорог хоёрын ялгааг ойлгодог болоосой.