Sunday, April 26, 2009

Хүссэн лекцээ сонслоо

Өнөөдрийн амралтын өдөр маш сайхан үр өгөөжтэй өнгөрч байгаад сэтгэл дүүрэн өөдрөг байгаа гэж. Өглөө орондоо хэвтэнгээ фм-ийн суваг сольтол 98,1 дээр 2 цагаас сүүлийн үед оюутан залуусыг байлдан дагуулаад буй хоёр залуугийн маань лекцтэй гэдэг юм байна. Хэд хоногийн өмнө UB Palace-д орж чадаагүйн улмаас буцаж байсан болохоор энэ удаа яалаа гэж энэ сайхан оюунлаг мэдээллийг сонсох боломжийг алдахыг хүснэ гэж хөнжлөөсөө суга үсрэн бостол 11 өнгөрч байна шүү ойрд ерөнхийдөө маш орой босдог болоод байгаагаа мэдсэн хэрнээ залруулж чадахгүй л унхиагүйтээд байгаа юм. Заа тэгээд 30 минутын өмнө яваад очлоо, намайг ороход хүмүүс нэлээ иржээ бас тасралтгүй уншсаар байгаа хэрнээ л. Үнэхээр сонсууштай болохоор л тэр ш дээ. Манай оюутан залуус үнэхээр шинэ мэдээлэл сонсож хөгжиж боловсрох юмсан, англи хэл сурах юмсан гэдгийг чин сэтгэлээсээ хүсдэг болжээ гэдгийг харах сайхан байлаа. Энэхүү сурах хүсэл тэмүүлэл нь цагаан атаархалтай хослон, сэтгэлгээ хандлага нь үргэлж эерэгээр байгаад, хүн бүхэн өөрсдийгөө хичээчих юм бол хөгжиж цөхөөд байх явдалгүй л байх шиг санагддийшдээ. Хүн бүр өөрсдийгөө хичээх гэдгийг зарим хүмүүс хувиа хичээх гэсэн утгаар буруу ойлгоол нээх “ийм хар амиа бодсон юм хол явахгүй ч” гэх шиг сонин юм яриад үзэж чаддаггүй байх шиг байдийн. Миний илэрхийлэх санаа бол “эгойзм” буюу хүн бүр дор бүрнээ хэний ч царайг харахгүй явбал тэдгээр хүмүүсээс бүрдэх нийгэмд дарамт учрахгүйгээр эргээд л нийгэм нь хөгжөөл ирэх боломжтой бөгөөд харин хүн хүндээ туслах сайхан сэтгэлийн үүднээс буяны үйлс байлгүй л яахав. Хөгжилтэй улсуудын баян чинээлэг хүмүүсийн бусад руу гараа сунгах үйлдлийг филонтропи гэж нэрлэдэг юм билээ. Тэд ч бас үнэхээр суръя, мэдье гэсэн хүсэлтэй тодорхой биелүүштэй зорилго төлөвлөгөөтэй хүмүүст гар татдаггүй юм шиг байлээ.
Би монголчуудыгаа хэтэрхий л баян хоосны ялгаа гарсан болохоос бүгдээрээ амьдралын боломжгүй гэж бодохгүй байна. Харин жинхэнэ утгаар нь филонтропчид болох цаг хэзээ ирэх бол л гэж боддийн.
За за хадуурхаа шахлаа. Хоёр залуугаас авсан гоё гоё санаануудаа бичих гэсэн юм ш дээ уг нь.
Бүгдээрээ Хатанбаатар шиг болчихвол ч ёстой сайхнаа тээ. Анх энэ залууг 12 сард байхаа “танайд хоноё” нэвтрүүлгээр яриаг нь сонсоод, тэр үед сургуулиудаар явж лекц уншина гэдгийг нь дуулаад хурдхан шиг хариад сонсох юмсан гэсэн хорхой хүрч байсан юм. Өнөөдөр л биеллээ оллоо. Түүний хэлсэн аливаа зүйлийг цээжлэх 7 арга:
1. Аливаа зүйлийг уншиж тогтоохоосоо өмнө сэтгэл санаагаа маш тайван тогтуун хэвийн байлгах.
2. Төсөөлөх
3. Зургаан мэдрэхүйгээ ашиглах
4. Хооронд нь ямар нэгэн байдлаар холбох нийлэмж ашиглах
5. Хогбогдуулан хошин хэтрүүлэг хэрэглэх
6. Аль болох өөрийгөө оролцуулах
7. Бодитой юм шиг амьдрал дээр хөдөлгөөнд оруулах.
Үүнийхээ дасгал болгон гинж цээжлэх аргыг ашиглан лемон, телевиз, бөмбөг, нүдний шил, шувуу, хана, гар утас, алим, хун, шонгийн мод, сандал, машин, бээлий, буу, сурагч, дугуй, муур, байшин гэх үгнүүд дээр дээрх аргыг хэрэглэн хоёрхон удаа л давтаад 5 цагийн дараа гэхэд хоёрхон үг л санахгүй байна гэдэг бол аргагүй л сайн арга байна шүү.
Дараагийнх нь хүний нэрийг цээжлэх арга:
1. Хүнтэй танилцаад нэрийг нь сайн сонсох, лавлаж асуух, бүүр хэцүү бол бичүүлж авах
2. Аливаа нэрийг ялгаварлан гадуурхаж болохгүй
3. Тухайн шинэ танилы чинь нэр дотны болон ойр дотны хэн нэгний нэртэй адил болон төстэй болохыг анзаарах
4. Үргэлж нэрээр нь хандах
5. Салалт гүйцэтгэхдээ нэрээр нь хандах.
Өөрөөр бас дотны хүнтэйгээ харьцуулах, утга агуулсан нэрийг утгаар нь, утга агуулаагүй нэр бол цээжлэх аргуудыг хэлсэн.
· Гадаад хэл сурахдаа үг цээжлэх аргачлал нь бас их таалагдсан. Үг цээжлэхдээ гадаад үгнийхээ дуудлагыг монгол үгээр илэрхийлэн түүнийгээ янз янзаар төсөөлөөл. Жишээ нь: 屋根―янэ дээвэр гэсэн япон үгийг “яана а” гэсэн монгол үгээр орлуулан явж байтал гэрийн чинь дээвэр нурчлаа гээл тэхээр нь яана а гээл сандарч байна гэх мэтчилэн.
· Утасны дугаар цээжлэхдээ цифрүүдээ үсгээр орлуулан үг бүтээгээд холбогдуулан төсөөлдөг мөн хөгжилтэй.
0- Т 3-Т, З 6-С 9- Б, Р
1- Н 4-Д, Ч 7- Г
2- Л 5- Х 8-В, Ц
· Фото түргэн уншлагын тухай гаргасан номыг нь авч уншиж лайтай уншдаг болох юмсан л гэж хүсч байна хэхэ. Санаж явбал бүтнэ дээ.
Шарк Даваахүүг сонсож элгээ таттал инээсэн. Түүний ярьснаас манайхан гадаадынхны бодлоор бол дуулсан нэгэнд нь хятад, морь унасан зэлүүд тал аятай төсөөлөгддөг, эхнэрийн урхи бага үз, цагаанаар атаарх гэх мэтчилэн ярьсан дурсамж болон илэрхийлсэн санаануудтай нь 100% санал нэг байлаа.
- Window shopping
- Who is your dad?
- It is raining like cats and dogs.
- Guchi guchi
Гэсэн хэлц сураадахлаа.
Түүний ярих урлаг гэсэн хэсгээс өөрийгөө зөв ойлгуулахдаа хэрхэн үг сонголт хийхийг хөгжилтэйгээр сонслоо.
Бас хүн бүхэнд ярьж өгөхийг хүссэн хандлагын тухай нэгэн яриа нь: хөргөгчинд түгжигдсэн нэгэн залуу за би ч одоо хөргөгчинд юм чинь хөлдөж үхсээн гэсээр байгаад залгаагүй байтал үхсэн азгүй сөрөг хандлагатны тухай.
Тэхээр найзууд минь хандлага гэж үнэхээр чухал шүү.
За ийнхүү тэр хоёрын ярианаас хаях зүйл байгаагүй болохоор сонсоогүй хүн үлдсэн заавал сонсоорой гэж хүсмээр байна.
Мөн амжилт хүсье.

Sunday, April 19, 2009

4 сарын 18

Өнгөрсөн сүүлийн гурав дөрвөн жилүүдээ эргэн бодоход үнэхээр маш хурдан мөртлөө дурсах дурсагдах зүйл ихтэйгээр ёстой л галзуу барын аманд нэг хийгээл нэг аваал гэдэг шиг л эрч хүчтэйгээр сайхан өнгөрөөжээ эдгээр өдрүүдээс хамгийн дурсгалтай нь бодоод байхнээ 4 сарын 18 хэмээх өдөр тодрох юм шиг санагдсан учраас яагаад чухал номенацид шалгарчихваа гэдгийгээ шударгаар бичсэн нь ер нь зүйтэй байх аа.
Одоогоос дөрвөн жилийн өмнөх буюу 2005 оны 4 сарын 18-ны өдөр анх удаа эгчийнхээ нулимсыг дуслуулан сургаалийн үгс сонсож байжээ. Яагаад гэхлээр би гэдэг хүн сургуулиа хаячихсан байсан тул хоёрдугаар семестр эхлэнгүүт гэрийнхэндээ мэдэгдэхгүйгээр дахин конкурс өгөхийн тулд Хүмүүнлэгийн дотуур байранд ороод шалгалтандаа бэлдхийнхээ хажуугаар ойр зуурынхаа хэрэглээний мөнгөө олохын тулд нэг рестаронд угаагчаар ажиллаж эхлээд байсан үе. Тэхэд юм гэдэг учиртай ч байх шиг тухайн үеийн тэр ажиллаж байсан газар япон эзэнтэй, зохион байгуулагч монгол эгч японоор ус цас шиг, орой 12 цагт тараад ажилчдаа нэг машиндаа суулган хүргэж өгдөг байсан бөгөөд явж байхдаа тэр хоёр японоор инээж хөхрөөл яриал байхад япон хэл сурах юмсан хэзээ эд нар шиг болох болдоо гэж бодож байсан шүү. Тийнхүү ажиллаж байхдаа өрөөнийхөндөө “би сургуулиа солих гээд дахин шалгалт өгнө харин одоо ажил хийж байгаа харин гэрийнхнээс хэн ч мэдээгүй, хэлж чадахгүйл байна, нэгмөсөн хэлэхгүй байж байгаал хүссэн сургуулийнхаа томилолтыг авчаал очих бодолтой” гэхээр тэд маань чи ёстой зоригтой өөртөө итгэлтэй байна шүү гэсэн дэмжих болгоомжлуулахын завсар сануулаал хэд хонож байтал нэг орой ажлаасаа иртэл Бямбаа эгч :
– яанаа баларсаан
- яасан?
- эгч чинь түрүүхэн ирээд чамтай уулзи гэхээр нь ам алдаад ажилдаа явчихсан гээд хэлцэн яанааа а
- тэгээд юү гэж байна?
- юун ажил гээл чамайг хурдан ирж уулз гэж байлээшдээ гэнгүүт л толгойд юү гэж хэлнээ гэсэн л асуулт зурсхийж байгаа юм л даа. Гэтэл маргааш өглөө эрт байрны жижүүр чамайг хүн дуудаж байна гээд гартал эгч майр ууртай зогсож байна а. Тэгээл сургаалиа айлдцандаа. Гэхдээ эгчийнхээ миний л төлөө гэсэн сэтгэлийг нь дусаж буй нулимс, хэлж буй үгнээс нь маш сайн ойлгосон учраас хэдийгээр өдөржингөө ажлаа хийн ядарч байсан ч тэглээ гээд надад алдах эрх байхгүй шүү гэдгээ далд ухамсартаа гүн бат суулгаж өгөн байнга өөртөө сануулж байсан учраас өглөө 5 гэхэд л босоод хичээлээ давтсаар амжилттайгаар хүссэн сургуульдаа орсондоо хүн үнэхээр хүссэн зүйл рүүгээ бүхийл зүрх сэтгэл оюун ухаанаараа тэмүүлж чадах л юм бол гарцаагүй авдаг юм шүү гэдгийг ойлгосон.
Гурван жилийн өмнөх 2006 оны 4 сарын 18-ны өдөр: тодхон үлдсэн дурсамж болохоор Богд ууланд гарч мод тарьж байсан. Магадгүй мод тарих нэрээр салхинд гарч спиртнийхээ дутагдлыг нөхөх зорилготой байсан гэхэд хилсдэхгүйдээ хэхэ. Анги бүрт оюутных нь тоогоор үндсүүдээ хуваагаад өгчихсөн учраас эхэндээ ч овоо үнэнчээр лаг л газраа хэмжээнд нь ухаал үрээ суулгаал булаал услаал явж байснаа сүүлдээ бушуухан дуусган найраа эхлэхийн тулд пармаалдах гээч болсондоо. Одоо нэг очиж үзэх юмсан яасан бол үнэнч суулгасанууд маань ургаа бол уу ...
Хоёр жилийн өмнөх 2007 оны 4 сарын 18-ны өдөр: Энэ өдөр миний хувьд үнэхээр маш сайхан гайхалтай өдөр болж өнгөрсөн юмдаг. Юу гэхлээр, 4 сарын 18 бол агуу эрдэмтэн, дипломатч Дүгэрсүрэн агсны хорвоод мэндэлсэн өдөр учраас энэхүү эрдэмтний 80 насны ойг нь Гадаад Хэргийн Яам, Олон Улсын Харилцааны Сургууль болон ар гэрийнхэн нь хамтран тэмдэглэн өнгөрүүлэх арга хэмжээний нэгээхэн хэсэгт нь “олон улсын харилцааны чиглэлээр суралцаж буй оюутнуудын дунд энэхүү мэргэжлийг сонгосон учир шалтгаан” гэсэн ерөнхий сэдвийн доор эссе бичлэгийн уралдаан зарлагдан өчнөөн хоносон юм билээ. Яагаад ингэж хэлж байна гэхлээр шатаар буух бүрт л хоёр давхарт нэг хүний зурагтай А3-аас арай бага дээр нь юм бичсэн самбар харагддаг ч хүний урманд очиж сонирхох хүсэл төрөөгүй л явсан байх. Тэгээд нэг өдөр захирлын туслах Өнөрөө эгч төлбөрийнхөө үлдэгдлийг барагдуулах талаар дуудаад гээд ортол –төлбөрөө хэзээ гүйцээх үү?, - харин тиймээ, би шалгалтуудаасаа өмнө өгнө л гэж бодоол явна” гэтэл “эхний байр нь бүтэн жилийн сургалтын төлбөрийн шагналтай эссений уралдаан байгаа гэнгүүт нь гараад хартал сүүлчийн хугацаа нь өнөөдөр л дуусах болохоос сэдэв нь ч сэтгэлд багтаж байна шүү. Гэтэл Өнөрөө эгч: - хэрвээ чи бичнэ гэвэл одоо намайг явахаас өмнө авчирч өгч болно.
- Одоо цаг хэд?
- 4 болох гэж байна.
- Тийм үү, яана а, аа за за би одоохон.
Тэгээл дээшээ хар хурдаараа гүйж оронгуутаа л хоёр бичгийн цаас үзгээ аваал “ Хүн-өөдөө тэмүүлэхийн хэрээр өндөр болдог” гэсэн гарчгийн дор толгойд буусан бүхнээ л үгээр дүрслэн аваачаад өгтөл “зарлагдаад хэдэн сар болж байгаа уралдаанд ийм ноорог хураалгавал хүндлээгүй бөгөөд үл тоомсорлосон хэрэг болно байх тиймээс чи маргааш өглөө шивээд намайг ажилд ирэнгүүт оруулаад ир” гэхлээр нь баярласан гэж-тухтайхан унших завшаан олдсонд. Орой очоод шивэхэд засвар ч нээх байсангүй. Тэгээл өгчихсөн.
Харин энэхүү өдөр тухайн үйл ажиллагаатай холбогдуулан манай мэргэжлийн чиглэлийн хүмүүс ирж Дүгэрсүрэн гуайтай холбоотой дурсамж мөн чухал сонирхолтой сэдвүүдээр илтгэл яриа өрнүүлэх байсан учраас түүнийг сонсох зорилготойгоор очоод байтал эссений дүн зарлах мөчид 1-р байр “Хүн- өөдөө тэмүүлэхийн хэрээр өндөр болдог” гэж зарлах агшинд чихэндээ итгэхгүй ч байх шиг, үнэхээр сюрприз гэж л тийм мэдрэмж төрүүлдэг болов уу гэмээр. Тийнхүү хоёр цагийн бичлэгээрээ бүтэн жилийн төлбөрийн асуудлаа шийдэж чадсандаа өөрөөрөө хоёрдахь удаагаа бахархан, чи чин сэтгэлээсээ хүсэх л юм бол юуг ч хийж чадна хэмээн далд ухамсартаа дахин сануулсаан.
Нэг жилийн өмнөх 2008 оны 4 сарын 18-ны өдөр: Азийн Физикийн Есдүгээр Олимпиадыг Монгол Улс анх удаа зохион байгуулахаар болсны дагуу оролцогчид болох Казакстаны хүүхдүүдийг Чингис хаан онгоцны буудлаас тосч байсан өдөр. Би энэхүү олимпиадын туршид Вьетнамын багийн хөтчөөр явах үед маш хөгжилтэй зүйлүүд тохиолдсоноос цухас дурдвал: халуун орноос ирж байгаа юм болохоороо тийм хүйтэн гэж санаагүй байх бүгд сандаалтай ирчихсэн. Гэтэл бас энэ үеэр тэнгэр муухайраад л цас мас ороод л тавгүй л байсан ч тэдний хувьд анхны цасыг Монголд үзлээ гээл тоглож гүйгээл, Тэрэлжид дагтаршсан цасаар байлдаж энэтэр, болж авсандаа тэдний хувьд. Өөр нэг манай талаас нүүр улайсан зүйл гэвэл: Нээлтэн дээр Боловсролын Сайд байсан Болормааг англиар мэндчилгээ унших үед арайчдээ л гэж бодсон. Тэд оролцогч хүүхдүүд бүр шоолж дооглоод л ... аливаа юмны анхны сэтгэгдэл гэгч нь л гүн гүнзгий нөлөөлдөг учраас монгол улсын талаархи ойлголтгүй байсан тохиолдолд бол үнэхээр цаашдаа бодууштай л юм билээ. Ийнхүү 10 хоног үргэлжилсэн олимпиад Хятад улсын баг тэргүүлж, манайх дошин дээрээ хэдий ч ганцхан хүрэл авсан нь нөгөө нээх хамгийн ухаантай нь гээл гайхуулдаг цээжээ дэлддэг нь яасан бээ л гэж бодогдсон.
Энэ үеэр миний хувьд давхар баяртай мэдээ сонссон маань Оюутан солилцоогоор Япон явахаар болсон гэдгийг Гадаад Харилцааны Хэлтсээс мэдэгдсэн явдал.
2009 оны 4 сарын 18-ны өдөр: Бямба гараг бөгөөд тэнгэр хангай ч сайхан байсан болохоор гадуур жаахан алхан, Нарантуул ч ороотохсон. Ийнхүү элдвийг ажиглан явж байхад яагаад ч юм ихэвчлэн миний үзэл бодолтой зөрчилдсөн, ганцхан миний гэлтгүй хувь хүний эрх чөлөөнд аймшигтайгаар халдсан үйлдлүүд л ажиглагдаад өөрийн эрхгүй л духны хооронд үрчлээс суучихгээд хэцүү юм аа. Жишээ нь: замаар яаж, хэрхэн, хэзээ нь, хаагуур нь гарахаа ерөөсөө ойлгохгүй байна. Ногоон гэрэл асахыг хүлээж байгаад тайванхан шиг алхаад гарах гэхлээр машинууд нь цагаан шугамаа дайраал зогсох аядана (зогсож байгаа нь их юм), жолоочууд нь өөрсдөө явах зайгүй болгон зам хааж зогсчихоод элдвээр хэлж дуудан доромжлох, усаар шүрших, орилж цочоох гээл үнэхээр хэлэх үг олдмооргүй. Эгчтэйгээ явахлаар хөтлөөл гүйхгээд байдаг. Миний хувьд бол яагаад яагаад яагаад? би гэрлээрээ гарч байхад ямар нэгэн гэмтэл учруулвал хэний буруу байхыг үзмээр байдаг. Ийнхүү аль ч талаасаа араатан аятай болчихсон. Бас нэг дургүй хүрдэг зүйл гэхлээр: хүний бие болон аливаа зүйлд ямар ч хяналтгүй юм шиг хүрдэг, мөн ямар учиртайг мэдэхгүйч хөгшин залуу эр эм гэлтгүй хүнийг цоо ширтээл хардаг, хоорондоо ярилцдаг, инээдэг явдал. Миний баримталдаг зарчмаар бол тухайн бие хүн өөртөө л таалагдаал явж байгаа юм чинь түүний юу өмссөн зүүсэн нь ёстой хэнд ч падгүй л баймаар юм. Ийм сонин материаллаг өнгө харсан сэтгэхүйтэй учраас хэн нэгэнд таалагдах гэсэн хандлагатай, таалагдаж тал засахын эхний алхам нь өнгө зүс учраас энэхүү хэрэгцээгээ хангахын тулд хялбар аргаар мөнгө олох- залуу охид, залуусын энэ хүслийг нь ч уба, ажаа нар нь мэддэг болчихсон бололтой юм шиг монголчуудын сэтгэхүйд бол эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хооронд жирийн найз гэдэг ойлголт байхгүй бололтой.
Хэдийгээр энэ жилийн энэ өдөр үзэл бодлын зөрчилдөөн дунд өнгөрөөсөн ч дараа дараагийн энэ өдрүүдэд маш сайхан гэгээлэг бичлэгтэй байна гэдэгтээ өөртөө итгэж байна.

Эрх чөлөө, дур зорог хоёрын ялгааг ойлгодог болоосой.

Friday, April 3, 2009

Яах вэ эээ ... яана даа,


Дөнгөж сая суваг булаацалдан байж нэг нэвтрүүлэг үзэх явцдаа бодогдсон зүйлээ магадгүй бухимдсан сэтгэлээ ил гаргахыг л хүссэн маань энэ.
Бараг бүх суваг дээр өдөр бүр солонгосын олон ангит кино гараад эдгээрт нь бүүр нэг автчихсан хөгшин залуугүй ам булаалдан яриад л, тэгээд ядаж байхад дараалан хоёр анги гараад дуусна гэж байхгүй.
Савангийн дуурь хэрхэн үүссэн талаар хэд хэдэн удаа сонсчоод байхад бүгд л сонсож цаад учир начрын нь ойлгосон л баймаар даа гэтэл мэдрэл муутай юм шиг үйл явдлаар сунжиралдсан савангийн дууриар өчнөөн хэрэгтэй мэдээлэл сонсох, маргаашдаа зөв алхам хийх хайран сайхан цагаа баран төчнөөн минут идэвхгүй өнгөрөөж буйг зөвхөн өөрийнхөө эргэн тойрныг ажиглан харамсч байна. Тэгээд түрүүхэн буюу 10-аас 11 цагийн хооронд (Пүрэв гарагийн орой) Монголын Үндэсний Телевизээр цацагдсан Хүний хөгжил ба Ардчилал нэртэй нээлттэй хэлэлцүүлгийг бидний үеийн залуусын хэдэн хувь нь сонссон болдоо гэх сонирхол төрж байна.
Нөгөө талаас би хүний эрхийн талаар нэвтрүүлэг үзэнгээ савангийн дууриа үзэх эгч дүүгийнхээ эрхийг бодитоор, энэхүү бичлэгээрээ дамжуулан бусдын эрхэнд хийсвэрээр халдсан хэдий ч үнэхээр дахин олдохгүй цагаа дэмий зүйлд битгий их урсгаасай гэсэн дээ л.., Хэрвээ диско баар яваад цагаа үрж байна энээ тэрээ гэж байгаа хүмүүстэй бол би хувьдаа санал нийлэхгүй, нийлдэг ч үгүй яагаад гэхлээр долоо хоногийн юм уу эсвэл сарын алжаалаа тайлаад орчноосоо тасрах мэт мэдрэмжээр зөвхөн тэр сайхан транседаа уусан бүжиглэхийн сайхныг одоохондоо өөр юутай ч зүйрлэж чадахгүй л явна. Тэгээд ч бас сонголтын л асуудал л даа. Гэхдээ өнөөдрийн сонголт өнгөрсөн дэхь алдаагаа давтаагүй бөгөөд маргааш болон ирээдүйд чинь эерэг л байвал болж гэсэн үг биш үү...
Эцсийн эцэст савангийн дуурь, чат нэртэй ... (юу гэж нэрлэхээ мэдэдгүй) гаргаж буйг буруутгах гэсэндээ бус угаасаа ямар иргэд байна тийм төр гэх зарчмаар л явагдаж байгаа хойно.